Автор <3 задал вопрос в разделе Домашние задания
кто знает, как образуется кире шарт фигыль ( татарский язык )? и получил лучший ответ
Ответ от Вахит Шавалиев[гуру]
Шарт фигыль, аның мәгънәсе, төрләнеше һәм җөмләдә кулланылышы.
1. фигыльнең башлангыч формасы? (тамыр нигезле, ясалма нигезле, тезмә нигезле фигыльләр)
2. Шарт фигыль фигыльнең башлангыч формасына –са, -сә кушымчасы ялганып ясала. (Бар-са, укы-са, кил-сә, җырла-са, укып кил-сә)
3.Шарт фигыльнең лексик мәгънәсе:
Шарт фигыль икенче бер фигыльдән аңлашылган эш яки хәлнең үтәлү-үтәлмәвенә шарт булган эш-хәлне белдерә. Нишләсә? Нишләмәсә? сорауларына җавап булып килә.
(барса алып кайтам, укыса сөйли, килсә бирер)
4. Шарт фигыльнең морфологик билгеләре:
- юнәлеш;
- барлык-юклык формасы;
- зат-сан формасы
Барлык формасы – эш яки хәлнең үтәлүенә шарт булган эш-хәлне белдерә.
Юклык формасы - эш яки хәлнең үтәлмәвенә шарт булган эш-хәлне белдерә. Махсус кушымча белән белдерелә:
- ма
- мә
(кайтса-кайтмаса, күчерсә-күчермәсә, тыңласа-тыңламаса)
Зат-сан формасы
Шарт фигыль зат-сан белән төрләнә һәм кыска кушымчалар ала
Берлек Күплек
I зат җырласа-м җырласа-к
II зат җырласа-ң җырласа-гыз
III зат җырласа җырласа-лар
5. Шарт фигыль, да, дә; та, тә кисәкчәсе белән килеп, шарты булып та, көтелгән эшнең киресе булуын күрсәтә һәм кире шарт фигыль ясала. Сораулары нишләсә дә? нишләмәсә дә?
(барса да, килсә дә)
или
шарт фигыльг? -да/-д?, -та/-т? кис?кч?л?ре ?ст?леп, кире шарт фигыль ясала: к?тс? д? (булмады), кычкырса да (ишетм?де). бу очракта, шарты булып та, к?телг?н эшне? киресе килеп чыга: кара эшне кара?гыда эшл?с?? д?, яктыга чыгар. (М?каль)
Условное наклонение (шарт фигыль) . Для условного наклонения в татарском языке есть специальная форма глагола:
мин барсам если я пойду
син барсаң если ты пойдешь
ул барса если он пойдет
без Барсак если мы пойдем
сез барсагыз если вы пойдете
алар барсалар если они пойдут
Условный глагол образуется путем присоединения к основе глагола аффикса -са/-сә и личных окончаний второго типа. На русский язык он переводится при помощи слова если. В татарском языке этот союз (әгәр) часто дублирует условный глагол в предложениях, и он вовсе не обязателен в разговоре:
Әгәр ул кинога барса, мин дә барам.
Если он пойдет в кино, то я тоже пойду.
Ул кинога барса, мин дә барам.
Если он пойдет в кино, то я тоже пойду.